παραδόσεις

Ονομάζονται έτσι οι μυθικές διηγήσεις που πλάστηκαν από τον λαό και συνδέθηκαν με ορισμένους τόπους και χρόνους ή με ορισμένα φυσικά φαινόμενα και όντα ή με πρόσωπα ιστορικά και που ο λαός τις πιστεύει θεωρώντας τες αληθινές. Οι διηγήσεις αυτές είναι προϊόντα της φαντασίας του ανθρώπου, που συχνά έχει την τάση να προσωποποιεί τον κόσμο που τον περιβάλλει. Έτσι δημιουργήθηκε στην αρχαιότητα ο κόσμος των αγαθών και κακοποιών όντων, ο μυθικός κόσμος των θεών και των ηρώων. Μεταγενέστερα οι άνθρωποι όχι μόνο διατήρησαν πολλές από τις αρχαίες δοξασίες, αλλά δημιούργησαν και νέες. Σύμφωνα με ορισμένες απόψεις, οι π. είναι αποτέλεσμα της πανάρχαιας τάσης των ανθρώπων να δίνουν μια μυθολογική αντίληψη και ερμηνεία του κόσμου. Ο μυθικός κόσμος, που η μυθοπλαστική φαντασία του ανθρώπου δημιούργησε, παρουσιάζει ορισμένα προβλήματα, που όμως εξηγούνται και λύνονται με τον ίδιο μυθολογικό τρόπο. Από την αντίληψη αυτή προέρχεται μια μεγάλη κατηγορία π., οι αιτιολογικές, που σκοπό έχουν να προσδιορίσουν τον λόγο κάποιας μορφής ή ενέργειας. Έτσι, για παράδειγμα, οι άνθρωποι πίστεψαν πως τα μαύρα στίγματα στην επιφάνεια του φεγγαριού ήταν λάσπη που του έριξε στο πρόσωπο ο αδερφός του ο ήλιος επειδή μάλωσαν. Άλλες π. έχουν την προέλευσή τους σε ιστορικές μνήμες και άλλες συντηρούν την ανάμνηση ιστορικών γεγονότων, κοινωνικών καταστάσεων, εθίμων κ.ά. Υπάρχουν και θρησκευτικές π., οι οποίες δεν έχουν καμιά σχέση με την ιερή ιστορία αλλά αποτελούν δημιουργήματα της ίδιας εκείνης μυθοπλαστικής φαντασίας που έπλασε και τις υπόλοιπες π., μόνο που στην τελευταία περίπτωση υπάρχει κάποια επίδραση από τις θρησκευτικές αντιλήψεις που επικρατούν στον λαό. Πολλές από τις π. αυτές στηρίχτηκαν σε δοξασίες, που δεν σχετίζονταν αρχικά με τη θρησκεία αλλά διατηρήθηκαν επειδή συνδέθηκαν με πρόσωπα αγίων προσφιλών στον λαό, όπως το γνωστό θαύμα του αγίου Γεωργίου με τον φόνο του δράκοντα ή της λάμιας που κρατούσε το νερό και τη σωτηρία της βασιλοπούλας, ένα θέμα κοινό από την αρχαιότητα και προσφιλέστατο στα παραμύθια και στις π. του ελληνικού λαού. Οι π. σχετίζονται στενά με το συνδιασμό λατρείας και «μαγείας». Οι άνθρωποι από παλιά προσπάθησαν με διάφορες «μαγικές» πράξεις να προκαλέσουν την ευεργετική ενέργεια ή να αποτρέψουν την καταστροφική δύναμη κάποιων ανώτερων δυνάμεων. Οι δυνάμεις αυτές, που αποτελούν δημιουργήματα της μυθοπλαστικής τους φαντασίας, είναι κυρίως δαίμονες γύρω από τους οποίους περιστρέφονται πολλές π. Έτσι, πολλά αγαθά αλλά και κακά μπορούν να προκαλέσουν οι δαίμονες-νεκροί, που έχουν ανάγκη εξιλέωσης. Πολλές εξάλλου ξαφνικές αρρώστιες αποδίδονται στις νεράιδες ή σε άλλους δαίμονες και, για να θεραπευτεί ο άνθρωπος, πρέπει να τις εξευμενίσει ή να τις αναγκάσει με διάφορα μαγικά μέσα να του ξαναδώσουν την υγεία του. Οι π. μπορούν να διαχωριστούν σε μυθολογικές, αιτιολογικές, ιστορικές και θρησκευτικές. Οι νεοελληνικές π. αποτελούν ως έναν βαθμό κληρονομιά της αρχαιότητας, ενώ ένα μεγάλο μέρος τους είναι νεότερα δημιουργήματα της λαϊκής φαντασίας. Σύμφωνα με την κατάταξη του Ν. Γ. Πολίτη, οι νεοελληνικές π. διακρίνονται στις ακόλουθες 38 κατηγορίες: 1. Παλιές ιστορίες, 2. η Πόλη και η Αγία Σοφία, 3. χώρες και τόποι, 4. βουλιαγμένοι τόποι και πολιτείες, 5. βασιλιάδες, ρηγάδες και βασιλόπουλα 6. Έλληνες αντρειωμένοι γίγαντες, 7. αρχαία κτίρια και μάρμαρα, 8. αρχαίοι θεοί και ήρωες, 9. ο Χριστός και τα πάθη του, 10. άγιοι, 11 εκκλησίες, 12. ο Ουρανός, τα άστρα κι η Γη, 13. οι καιροί, 14. μαρμαρώματα, 15. φυτά, 16. ζώα, 17. θηρία, 18. δράκοντες και όφεις, 19. Δράκοι, 20. θησαυροί και Αράπηδες, 21. στοιχειά και στοιχειωμένοι τόποι της θάλασσας, 22. Χαμοδράκια, 23. καλικάντζαροι, 24. ανασκελάδες, 25. νεράιδες, 26. λάμιες, 27 στρίγκλες. 28. Ημέρες, 29. Μάγοι και μάγισσες, 30. διάβολος, 31. φαντάσματα, 32. βραχνάς, 33. ασθένειες, 34. μοίρες και τύχη, 35. νεκροί και ψυχές, 36. βρικόλακες, 37. θάνατος, κάτω κόσμος, χάρος, 38. αίτια. Ορισμένοι επιστήμονες προτείνουν σήμερα μια άλλη διάταξη μέσα σε ένα πλαίσιο συνεργασίας των επιστημόνων διαφόρων χωρών, ανάλογη προς τον αναγνωρισμένο διεθνώς κατάλογο των παραμυθιών των Aarne και Thompson: 1. Π. κοσμογονικές και αιτιολογικές, 2. π. ιστορικές και τοπωνυμικές, 3. δαιμονικά όντα και υπερφυσικές δυνάμεις, λαϊκή μυθολογία, 4. π. θρησκευτικές. Ανθοστόλιστος επιτάφιος, την ακολουθία του παρακολουθούν οι ορθόδοξοι χριστιανοί κάθε χρόνο το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής (φωτ. ΑΠΕ). Σκηνή από παραδοσιακό γάμο στο χωριό Γκάλιτσνικ στα Σκόπια (φωτ. ΑΠΕ). Αναπαράσταση μεσαιωνικής μάχης στο Μίνοκ της Λευκορωσίας (φωτ. ΑΠΕ). Στιγμιότυπο από παραδοσιακή πασχαλινή τελετή στην Ισπανία (φωτ. ΑΠΕ). Το παραδοσιακό σούβλισμα του οβελία αποτελεί ανυπόστατο κομμάτι του εορτασμού του ελληνικού Πάσχα. Σκηνή από τον παραδοσιακό χορό του δράκου στην Ινδονησία (φωτ. ΑΠΕ). Παραδοσιακός Κινέζικος χορός σε φεστιβάλ του Πεκίνου (φωτ. ΑΠΕ).